Polski ekosystem impactowych start-upów. Jak wypada na tle świata?

Jak wygląda globalny ekosystem start-upów pozytywnego wpływu i jak na jego tle wypada Polska? Dowiesz się z tekstu Mateusza Szymańskiego z Huge Thing!

O pozytywnym wpływie działań biznesowych mówi się w ostatnich latach wiele. Zarówno w kontekście aktywności podejmowanych przez korporacje, jak i przez start-upy opracowujące rozwiązania technologiczne adresujące problemy społeczne lub środowiskowe. Wzrost popularności tych rozwiązań stał się katalizatorem dla powstania bogatej terminologii – start-up impactowy, start-up pozytywnego wpływu, purpose-driven startup, responsible tech, czy social impact. 

Start-up impactowy to pojęcie powszechnie używane i obejmujące liczne pozytywne dla społeczeństwa lub środowiska rozwiązania. Wciąż jest to termin niejednoznaczny, podobnie jak kryteria kwalifikacji dla startupów. Zwiększa to trudność oszacowania i analizy ekosystemu start-upów. Wyzwanie to podjęli autorzy raportu Impact Fest 2022, wydanego w listopadzie 2022. Zgodnie z przyjętym przez nich kryterium, start-up impactowy musi spełniać jeden lub więcej celów zrównoważonego rozwoju (SDG). W tej klasyfikacji w globalnej bazie Dealroom znajduje się aktualnie ponad 9000 takich start-upów.

Ekosystem impactu. Europa goni USA

Zgodnie z raportem “Impact Fest 2022” latach 2017-2022 regionem z największym finansowaniem firm z sektora zrównoważonego rozwoju, są Stany Zjednoczone. Europa zajmuje przez te wszystkie lata drugą lokatę. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że od 2017 do 2022 roku nasz kontynent cieszył się 5,5 krotnym wzrostem inwestycji VC w ujęciu regionalnym. Natomiast w 2022 r. Europa rekordowo zbliżyła się do lidera zza oceanu, odnotowując inwestycje w innowacyjne firmy z tego obszaru na poziomie ponad 14 mld dolarów. Dla porównania, w USA kwota wyniosła w tym roku ok. 16 mld dolarów. Na naszym kontynencie zdecydowanym liderem w inwestycjach impactowych jest Holandia, w której start-upy z tego obszaru stanowią aż 10% całego ekosystemu. Rekordowo wysoki udział ma w tym miasto Arnhem, w którym aż 32% rozwijanych start-upów działa w obszarze zrównoważonego wpływu.

Impact po polsku

Jak pod tym względem wypada Polska? Interesującym materiałem w tematyce impactu jest wydawany od 2019 roku raport Startupy pozytywnego wpływu opracowywany przez Kozminski Business Hub. Publikacja ta rokrocznie opisuje wybrane polskie start-upy działające w sektorze. Raport stanowi przegląd najciekawszych rozwiązań oraz wypowiedzi ekspertów dotyczące trendów i pozytywnych zmian w tym obszarze. Z kolei w 2021 roku Polski Fundusz Rozwoju opublikował raport "Start-upy i ekologia. Jakie zielone rozwiązania tworzą polskie firmy technologiczne?" Autorzy publikacji posługują się terminem ecotech, w którym mieszczą się rozwiązania impactowe związane z energetyką, recyklingiem, czy sektorem żywnościowym. Zgodnie z raportem 43% startupów pozytywnego wpływu w CEE ma siedzibę w Polsce. Publikacje te umożliwiają zapoznanie się z polskim ekosystem impactu.

Skala finansowania rozwiązań pozytywnego wpływu w Polsce nie została jednak dokładnie oszacowana. Dotychczas nie opublikowano raportu porównującego dynamikę wzrostu poszczególnych branż start-upów impactowych, czy łączną wartość finansowania dla tego obszaru, na wzór cytowanego raportu “Impact Fest 2022”. Podejmowane są jednak liczne działania w obszarze finansowania, otwierające nowe możliwości przed polskim ekosystemem. Przykładowo PFR Green Hub, program powołany przez Polski Fundusz Rozwoju, oferuje współfinansowanie “zielonych” projektów, a także dysponuje 200 mln PLN środków dla funduszy zainteresowanych inwestowaniem w spółki związane z ekologią oraz czystą energią. Swoją ofertą dla zielonych rozwiązań posiada także Narodowe Centrum Badań i Rozwoju - łączna wartość programów rozwojowych wynosi około 600 mln PLN. Popularność zdobywa także impact investing, obejmując coraz więcej podmiotów związanych z polskim ekosystemem. Trend nie omija zatem Polski, a rodzime rozwiązania z obszaru pozytywnego wpływu pojawiają się w globalnie wyróżniających się kategoriach. Autorzy raportu “Impact Fest 2022” wskazują cztery takie kategorie:

zarządzanie odpadami (Waste management), które wskazują jako wciąż nie w pełni zagospodarowaną przestrzeń dla nowych rozwiązań. W Polsce w ostatnich latach rozwija się wiele start-upów w tym obszarze: inteligentne kosze na śmieci Idealbin, EcoBean, przetwarzający fusy z kawy w materiały przemysłowe, Reco Fibre, który przerabia stare ubrania na materiał służący do produkcji nowych, czy też ZNIKA, finalista Szkoły Pionierów PFR, produkujący w 100% biodegradowalne opakowania.

produkty roślinne (Plant-based), dominujące na rynku alternatywnych źródeł białka, co wyraźnie widać w ostatnich latach także na polskiej scenie foodtech. Wystarczy wymienić - Apollo!, Planeat, It’s bean!, Yoush, które możemy znaleźć na półkach polskich sklepów obok światowych pionierów w tym sektorze.

baterie do pojazdów elektrycznych oraz energia słoneczna (Electric vehicle battery and solar energy), tylko w te dwa obszary w latach 2017-2022 fundusze VC zainwestowały globalnie ponad 25 mld dolarów. Dla porównania w tym samym okresie w technologię przechwytywania i magazynowania CO2 zainwestowano 3,2 mld dolarów. W Polsce wyróżnia się Saule Technologies, produkujący ogniwa perowskitowe, którą już umożliwiają np. zastępowanie tradycyjnych cenówek w sklepach. Innymi przykładami rozwiązań w tym obszarze są Copernic, Solhotair, czy SunRoof.

monitorowanie i polepszanie jakości powietrza (Air quality monitoring & treatment), które jest wskazywane jako wciąż powstający sektor. Finansowanie w tym obszarze było bardzo zróżnicowane w latach 2017-2022 - $142 mln w 2020, $50 mln w 2021. Najpopularniejszym polskim rozwiązaniem dostarczającym danych o jakości powietrza od 2017 roku jest krakowski Airly.

Perspektywy polskiego impactu

Poszukiwania polskiego impactu nie są trudnym wyzwaniem. Ilość start-upów aktywnie działających dla środowiska i społeczeństwa zdaje się zwiększać, wpasowując się w globalne trendy. Dostępne są środki publiczne i prywatne, które stymulują rozwój startupów z misją. Sprzyjała będzie temu także zmiana pokoleniowa - przedstawiciele pokolenia millenialsów oraz Z są wyjątkowo wrażliwi na kwestie wpływy produktów, które wybierają na świat, i przekładają te działania na swoje wybory zawodowe oraz konsumenckie. Scenę polskiego impactu zdecydowanie warto obserwować - informacje na ten temat można znaleźć w publikowanym rokrocznie raporcie Startupy Pozytywnego Wpływu, obserwując polskie start-upy impactowe, a także strony i podcasty poświęcone zielonym technologiom - takie jak Świat OZE, Zielony Podcast, Zrównoważony Biznes Podcast.