Z tego artykułu dowiesz się:

• czym charakteryzują się poszczególne rodzaje działalności gospodarczej;
• na co zwrócić uwagę, wybierając formę prawną dla swojej firmy,

Formy prawne działalności gospodarczej

Pierwszym krokiem do założenia firmy w Polsce jest wybór formy prowadzenia działalności gospodarczej. Obecne prawo pozwala przedsiębiorcom na założenie firmy w ramach:

• indywidualnej działalności gospodarczej;
• spółki cywilnej;
• spółek handlowych: 
  • osobowych (jawna, partnerska, komandytowa oraz komandytowo-akcyjna);
  • kapitałowych (spółka z o.o. oraz akcyjna).

Niektóre rodzaje działalności wiążą się ze szczególnymi ograniczeniami, inne są przeznaczone wyłącznie dla określonej grupy osób. Dlatego przed dokonaniem wyboru warto poznać przynajmniej podstawową charakterystykę poszczególnych spółek. 

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Ten rodzaj działalności gospodarczej nazywany potocznie samozatrudnieniem jest najprostszym i zarazem najszybszym sposobem na założenie firmy. Polecany jest szczególnie osobom, które pracują jako freelancerzy, wykonując zawody takie jak programista, grafik czy copywriter, i nie planują zatrudniać dodatkowych pracowników. Aby założyć jednoosobową działalność gospodarczą, nie trzeba mieć kapitału zakładowego, jednak za zobowiązania firmy odpowiada się całym swoim majątkiem osobistym. Przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na tę formę działalności, mogą prowadzić uproszczoną księgowość oraz i korzystać z różnorodnych ulg podatkowych czy dotacji unijnych.

Spółka cywilna

Do założenia spółki cywilnej potrzeba minimum dwóch wspólników, którzy podpiszą stosowną umowę i złożą formularze CEiDG w Urzędzie Gminy. Wszyscy założyciele odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie, co oznacza, że w przypadku kłopotów finansowych dzielą dług między siebie i spłacają go z własnych środków. Najważniejszą korzyścią, jaką daje założenie spółki cywilnej, jest możliwość maksymalizacji kapitału. Im więcej wspólników, tym większym budżetem dysponuje spółka i co za tym idzie – może wypracować większe zyski. Wśród wad tej formy działalności gospodarczej wymienia się przede wszystkim brak osobowości prawnej oraz szczegółowych regulacji prawnych, które byłby pomocne w rozstrzyganiu ewentualnych konfliktów.

Spółka jawna

Spółka jawna należy do spółek osobowych, a jej działania są regulowane przez kodeks prawa handlowego. Może być tworzona przez dowolną ilość wspólników, którzy są zobowiązani odprowadzać podatek dochodowy od osób fizycznych, ponieważ sama spółka nie jest podatnikiem. 

Spółka partnerska

Ten rodzaj działalności gospodarczej jest zarezerwowany wyłącznie dla osób uprawnionych do wykonywania wolnych zawodów określonych w kodeksie spółek handlowych. Należą do nich m.in. architekci, lekarze oraz prawnicy. Wszyscy partnerzy spółki muszą być osobami fizycznymi. 

Spółka komandytowa

Spółkę komandytową tworzą dwa rodzaje wspólników: komandytariusze i komplementariusze. Podstawową różnicą między nimi jest stopień odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Z tego względu działalność gospodarcza w tej formie jest polecana zwłaszcza osobom, które chcą założyć wspólnie firmę, ale kapitał, który mogą wnieść do spółki, jest zróżnicowany.

Spółka komandytowo-akcyjna

To wyjątkowa forma działalności gospodarczej, która łączy w sobie cechy spółki komandytowej i akcyjnej. Wymaga wpisania do KRS i przygotowania statutu w formie aktu notarialnego. Żeby ją założyć, trzeba zgromadzić kapitał zakładowy w wysokości 50 tysięcy złotych. Spółka komandytowo-akcyjna może pozyskiwać fundusze finansowe poprzez emisję akcji. 

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z o.o. jest najczęściej wybieraną formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Należy do spółek kapitałowych i może być utworzona przez jedną lub więcej osób, które są zwolnione z odpowiedzialności finansowej za jej zobowiązania. Spółka z o.o. ma osobowość prawną, a do jej założenia wystarczy 5 tysięcy złotych w postaci kapitału zakładowego. 

Spółka akcyjna

Spółki akcyjne to najbardziej złożone spółki kapitałowe, które mogą emitować akcje i obligacje. Są przeznaczone do prowadzenia działalności na dużą skalę. Aby spółka mogła funkcjonować, należy powołać specjalne organy, takie jak zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie. Minimalny kapitał zakładowy w spółce akcyjnej wynosi 100 tysięcy złotych. W praktyce z tej formy prowadzenia działalności gospodarczej korzystają głównie duże firmy i korporacje. 

Prosta Spółka Akcyjna

Od 1 lipca 2021 r. w Polsce mogą powstawać także Proste Spółki Akcyjne (PSA), które w założeniu są przewidziane właśnie dla takich działalności, jak start-upy. PSA ma pozwolić na zarejestrowanie spółki przez internet, w ciągu jednego dnia. Potrzebna jest do tego wyłącznie złotówka kapitału zakładowego, a zarząd spółki może być jednoosobowy. Dowiedz się więcej o tej formie działalności gospodarczej z naszego artykułu "Prosta Spółka Akcyjna – co to jest i czy to dobry model dla start-upu?".

Na co zwrócić uwagę przy wyborze formy działalności gospodarczej?

Wyróżnia się 4 podstawowe kryteria, których dokładna analiza może pomóc początkującym przedsiębiorcom wybrać odpowiedni rodzaj działalności gospodarczej.

Efektywność podatkowa

W zależności od formy działalności gospodarczej podatkiem mogą być objęci wszyscy wspólnicy lub sama spółka. Przedsiębiorcy prowadzący biznes w ramach samozatrudnienia, spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej są objęci podatkiem dochodowych od osób fizycznych, który rozliczają na ogólnych zasadach. Z kolei spółki komandytowo-akcyjne, z o.o. oraz akcyjne mają osobowość prawną i są zobowiązane do odprowadzania podatków dochodowych od osób prawnych. W określonych sytuacjach może to być przyczyną podwójnego opodatkowanie dochodów.

Optymalizacja ryzyka

Niezależnie od tego, na jaką formę działalności zdecyduje się przedsiębiorca, w każdym wypadku jest narażony na ryzyko gospodarcze. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki cywilnej i jawnej przedsiębiorcy odpowiadają za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem osobistym. Jednak zakładając biznes ze wspólnikiem, automatycznie dzielimy to ryzyko na więcej osób. W spółce komandytowej z kolei ryzyko finansowe leży głównie po stronie komplementariuszy. Spółka z o.o. chroni założycieli przed odpowiedzialnością finansową w największym stopniu. 

Koszty prowadzenia działalności gospodarczej

Każda forma prawna działalności gospodarczej będzie generować koszty. Chodzi tu m.in. o koszty założenia działalności gospodarczej, prowadzenia księgowości (pełnej lub uproszczonej), koszty administracyjne, notarialne i konieczność zebrania minimalnego kapitału zakładowego. Im mniej skomplikowana forma prawna działalności gospodarczej, tym niższe koszty prowadzenie firmy. Idąc tym tropem, najniższe koszty będzie ponosić jednoosobowa działalność gospodarcza, a najwyższe – spółka akcyjna. 

Stosunki wewnętrzne

Rejestrując nową firmę, warto przyjąć założenie, że przez najbliższe 3–5 lat jej forma prawna nie ulegnie zmianie. Przekształcenia między różnymi rodzajami spółek są czasochłonne i kosztowne – niekiedy bardziej opłaca się po prostu założyć nową spółkę. Dlatego, wybierając formę działalności gospodarczej, dobrze jest wziąć pod uwagę również stosunki wewnętrzne i przemyśleć takie kwestie jak:

• skład wspólników;
• relacje z inwestorami;
• branża;
• ewentualna sprzedaż firmy.

W tym kontekście łatwiej będzie np. dokonać zmiany w składzie wspólników spółek kapitałowych niż osobowych. Z kolei działając np. w branży finansowej, warto pomyśleć o spółce partnerskiej. Z punktu widzenia nawiązywania relacji z inwestorami najatrakcyjniejsze będą spółki kapitałowe. 

Niezależnie od tego, na jaką formę działalności gospodarczej ostatecznie zdecyduje się przedsiębiorca, powinien on szczegółowo zapoznać się ze wszystkimi prawami i obowiązkami, jakie się z nią wiążą. Otwieranie firmy w ramach konstrukcji prawnej, której w pełni nie rozumiemy, niesie ze sobą wiele niepotrzebnych i groźnych ryzyk.